آشنایی با انواع پله: راهنمای کاربردی انتخاب بهترین مدل

از گذشته تاکنون، پله‌ها یکی از اساسی‌ترین اجزای معماری در ساختمان‌ها و بناهای مختلف بوده‌اند. این سازه‌های کاربردی، امکان دسترسی به سطوح مختلف را فراهم کرده و در شکل‌ها و متریال‌های متنوعی طراحی و اجرا می‌شوند. برای مثال، پله‌های ساختمانی وسیله‌ای برای جابه‌جایی عمودی هستند و نقش مهمی در زیبایی و هویت بصری بنا دارند. پله‌ها بسته به نوع معماری و نیازهای فضا، به انواع مختلفی مانند: پله‌های مستقیم، مارپیچ، گرد، کنسولی، معلق و فرار تقسیم می‌شوند. شناخت انواع پله برای معماران، مهندسان، طراحان داخلی و حتی کارفرمایان و سازندگان ساختمان اهمیت ویژه‌ای دارد؛ زیرا انتخاب درست آن‌ها تأثیر مستقیمی بر زیبایی، کارایی و ایمنی فضا دارد. در این مقاله از سری مقالات معمارگرام، قصد داریم انواع پله‌های ساختمانی را بررسی کنیم. اگر به دنبال درک بهتر طراحی و کاربرد پله‌ها در معماری هستید، تا انتهای این مقاله همراه ما باشید.

پله یا Stair چیست؟

انواع پله و کاربردهای آن‌ها 

پله‌ها یکی از مهم‌ترین اجزا در معماری هستند که بسته به شرایط طراحی، نیازهای کاربران و محدودیت‌های فضا، در انواع مختلفی ساخته می‌شوند. انتخاب نوع پله باید بر اساس فضای موجود، سبک معماری و عملکرد مورد انتظار انجام شود، زیرا هر نوع پله ویژگی‌های خاص خود را دارد و برای کاربردهای متفاوتی مناسب است. برخی از پله‌ها مانند پله‌های مستقیم، ساده و اقتصادی هستند و در فضاهای کوچک به‌خوبی جواب می‌دهند، درحالی‌که پله‌های L شکل یا U شکل به دلیل تغییر مسیر، برای ایجاد ایمنی بیشتر و استفاده بهتر از فضا استفاده می‌شوند. از طرفی، پله‌های مارپیچ و گرد بیشتر در طراحی‌های مدرن و کلاسیک برای زیبایی و اشغال فضای کمتر کاربرد دارند. در ادامه، به بررسی انواع مختلف پله‌ها و ویژگی‌های آن‌ها خواهیم پرداخت که عبارتند از:

پله مستقیم یا یک‌طرفه (Straight Stair)

پله‌های مستقیم از رایج‌ترین و ساده‌ترین مدل‌های پله در معماری محسوب می‌شوند و گزینه‌ای اقتصادی و کارآمد برای اتصال سطوح مختلف هستند. این پله‌ها به‌صورت یک‌طرفه و در یک مسیر مستقیم طراحی شده‌اند و معمولاً بدون پاگرد یا تغییر جهت اجرا می‌شوند. سادگی طراحی آن‌ها باعث می‌شود نصب راحت‌تری داشته باشند و هزینه اجرای آن‌ها نیز در مقایسه با سایر مدل‌های پله کمتر باشد. همچنین، در فضاهای کوچک و باریک که امکان اجرای پله‌های پیچیده وجود ندارد، انتخابی ایده‌آل به شمار می‌روند. علاوه بر این، استفاده از نرده‌های محافظ در دو طرف پله می‌تواند ایمنی را افزایش داده و خطر سقوط را کاهش دهد.

پله‌های دو طرفه بدون پاگرد

پله‌های دوطرفه بدون پاگرد یکی از مدل‌هایی است که در مسیر خود یک تغییر جهت ۱۸۰ درجه‌ای دارد، اما در میانه راه پاگردی برای توقف ندارد. این نوع پله‌ها معمولاً در ساختمان‌هایی با فضای محدود که نیاز به تغییر جهت پله دارند، به کار می‌روند. طراحی این پله‌ها باعث می‌شود سرعت حرکت افراد کاهش یابد و تا حدی ایمنی افزایش پیدا کند، اما در عین حال، خطر سقوط در مقایسه با پله‌های مستقیم بیشتر است، به همین دلیل وجود نرده‌های ایمنی ضروری است. همچنین، ساختار این پله‌ها نسبت به مدل‌های دیگر پیچیده‌تر بوده و نصب آن‌ها نیاز به دقت بیشتری دارد. در فضاهایی که تغییر جهت ۱۸۰ درجه‌ای لازم است، این پله‌ها یکی از گزینه‌های کاربردی برای معماران و طراحان داخلی محسوب می‌شوند.

پله L شکل با پاگرد (L-Shape Stair)

پله‌های L شکل، که به آن‌ها Quarter Turn Stair هم می‌گویند، یکی از انواع پله‌هایی هستند که در مسیر خود یک چرخش ۹۰ درجه‌ای همراه با پاگرد دارند. این مدل پله‌ها برای فضاهایی که امکان اجرای پله‌های مستقیم وجود ندارد یا طراحی نیاز به انعطاف بیشتری دارد، انتخاب خوبی محسوب می‌شوند. چرخش ۹۰ درجه‌ای کمک می‌کند فضای کمتری اشغال شود، اما در عوض اجرای آن نسبت به پله‌های مستقیم کمی پیچیده‌تر است. این نوع پله‌ها معمولاً در ساختمان‌هایی با فضای محدود به کار می‌روند، جایی که علاوه بر کارایی، زیبایی هم اهمیت دارد. طراحی این پله‌ها به‌گونه‌ای است که حرکت افراد را کمی کندتر کرده و احتمال افتادن را کاهش می‌دهد.

پله‌های چهار طرفه یا چهار رمپه

پله‌های چهارطرفه یا چهار رمپه یکی از مدل‌هایی هستند که امکان چرخش ۲۷۰ درجه‌ای را در مسیر حرکت فراهم می‌کنند. این پله‌ها از چهار سطح متوالی تشکیل شده‌اند که هرکدام با زاویه ۹۰ درجه نسبت به سطح قبلی طراحی می‌شوند، به همین دلیل ساختار آن‌ها نظم و تقارن خاصی دارد. پله‌های چهار رمپه به فضای بیشتری نسبت به مدل‌های ساده‌تر نیاز دارند، به همین خاطر معمولاً در ساختمان‌های بزرگ مثل مراکز تجاری و اداری استفاده می‌شوند. با اینکه این نوع پله‌ها از نظر ظاهری جذاب و کاربردی هستند، اما هزینه ساخت و اجرای بالایی دارند. همچنین، به دلیل تغییر جهت‌های متوالی، احتمال سقوط در آن‌ها بیشتر است، بنابراین استفاده از نرده و تجهیزات ایمنی برای افزایش امنیت آن‌ها ضروری است.

پله‌های گرد

پله‌های گرد یکی از خاص‌ترین و چشم‌نوازترین مدل‌های پله هستند که به شکل دایره‌ای یا بیضی طراحی می‌شوند. در این نوع پله‌ها، تمام پله‌ها حول یک محور مرکزی می‌چرخند تا به سطح بالاتر برسند. این طراحی منحصر‌به‌فرد نه‌تنها جلوه‌ای لوکس و شیک به فضا می‌دهد، بلکه باعث ایجاد حس بازتر و پویاتر در محیط می‌شود. با این حال، اجرای آن‌ها هزینه بالایی دارد و نیازمند دقت زیادی در طراحی و ساخت است. از طرفی، به دلیل فرم مارپیچی، امکان سر خوردن و سقوط در آن‌ها بیشتر است، بنابراین استفاده از نرده‌های محافظ برای افزایش ایمنی ضروری است. این مدل پله بیشتر در ویلاها، ساختمان‌های لوکس و فضاهای تزئینی دیده می‌شود.

پله‌های مارپیچ

پله‌های مارپیچ، که به پله‌های چرخشی هم معروفند، یکی از محبوب‌ترین گزینه‌ها برای فضاهای کوچک هستند. طراحی این پله‌ها به‌صورت پیچشی است و معمولاً دور یک محور مرکزی می‌چرخند. به دلیل همین ساختار جمع‌وجور، فضای کمی اشغال می‌کنند و برای مکان‌هایی با محدودیت متراژ، مثل آپارتمان‌های کوچک، گالری‌ها و فروشگاه‌های مدرن، انتخابی ایده‌آل محسوب می‌شوند. با این حال، اجرای آن‌ها نسبت به مدل‌های ساده‌تر سخت‌تر و هزینه‌برتر است. از طرفی، به دلیل فرم مارپیچی، بالا و پایین رفتن از آن‌ها کمی چالش‌برانگیز است و احتمال سر خوردن یا افتادن بیشتر می‌شود، به همین خاطر استفاده از نرده‌های ایمنی ضروری است.

پله‌های یک‌چهارم گردش

پله‌های یک‌چهارم گردش به گونه‌ای طراحی می‌شوند که به صورت پیچ در پیچ مسیر خود را طی کنند. در این نوع طراحی، سطوح دایره‌ای متعددی به هم متصل شده و مسیر حرکت افراد را به آرامی تغییر می‌دهد. این نوع پله‌ها معمولاً در فضاهایی که محدودیت فضا وجود دارد، استفاده می‌شوند و به دلیل طراحی خاص خود، ظاهری شیک و مدرن به فضا می‌بخشند. در مقایسه با سایر مدل‌های پله، این نوع نیازمند فضای کمتری است، اما ساخت و نصب آن هزینه‌ زیادی به همراه دارد. همچنین، به دلیل پیچیدگی طراحی، خطر سقوط در این پله‌ها نیز تقریبا زیاد است و استفاده از نرده‌های ایمنی امری ضروری محسوب می‌شود. این پله‌ها معمولاً در فضاهای اداری، تجاری و ساختمان‌های مدرن کاربرد دارند.

پله‌های دو طرفه با سه بازو و پاگرد وسط

پله‌های دو طرفه با سه بازو و پاگرد وسط که با نام Bifurcated نیز شناخته می‌شوند، از جمله انواع پله هستند که در مسیر خود به دو شاخه تقسیم می‌شوند. طراحی این پله‌ها به این صورت است که یک مسیر مرکزی در ابتدا وجود داشته و پس از رسیدن به یک پاگرد، مسیر به دو شاخه در طرفین تقسیم می‌شود. این نوع طراحی باعث کاهش فشار تردد و بهبود جریان حرکت افراد در ساختمان‌های پرتردد مانند: مراکز خرید، بیمارستان‌ها، دانشگاه‌ها، مدارس و فضاهای عمومی استفاده می‌شود. با این حال، اجرای این پله‌ها نسبت به مدل‌های قبلی هزینه‌ بیشتری دارد ، همچین به محاسبات دقیق برای طراحی صحیح و اصولی این مدل پله نیاز است. از آنجا که این نوع پله‌ها در فضاهای پرتردد به کار می‌روند، رعایت اصول ایمنی همچون نصب نرده‌های محافظ و سطح ضد لغزش در آن‌ها بسیار اهمیت دارد.

جمع بندی

پله‌ها یکی از عناصر کلیدی در معماری هستند که علاوه بر ایجاد دسترسی بین سطوح مختلف، می‌توانند جلوه‌ای زیبا و منحصربه‌فرد به فضاهای داخلی و خارجی ببخشند. شناخت انواع پله‌ها برای معماران، طراحان داخلی و حتی کارفرمایان امری ضروری است، چرا که انتخاب درست پله‌ها می‌تواند تأثیر زیادی در ایمنی، کارایی و جلوه ظاهری فضا داشته باشد. با پیشرفت معماری، امروزه انواع متنوعی از پله‌ها طراحی و اجرا می‌شوند که هر یک بر اساس موقعیت، متریال و فرم، کاربرد خاصی دارند. اگر به معماری و طراحی داخلی علاقه‌مند هستید و می‌خواهید مهارت‌های خود را در این زمینه ارتقا دهید، پیشنهاد می‌کنیم از آموزش‌های تخصصی معمارگرام استفاده کنید.